Các giống cây chà là ăn trái ngon nhất và phù hợp khí hậu Việt Nam
Nhiều vùng đất tại Việt Nam từng bị xem là khô cằn, khắc nghiệt lại đang trở thành cơ hội chiến lược cho cây trồng mới: chà là ăn trái. Không chỉ sở hữu giá trị dinh dưỡng vượt trội, chà là còn nổi bật bởi khả năng thích nghi xuất sắc với điều kiện khí hậu khô nóng, đất nghèo dinh dưỡng. Vậy đâu là những giống chà là vừa ngon, vừa phù hợp với khí hậu Việt Nam, vừa có tiềm năng sinh lời cao?
1. Giống chà là Barhee
Xuất xứ: Iraq
Hình dạng quả:
- Hình trụ tròn, kích thước trung bình, vỏ mỏng và nhẵn.
- Khi còn non (khalal), quả có màu vàng sáng.
- Khi chín mềm (rutab), chuyển sang màu hổ phách đậm.
Đặc tính nổi trội: Giống này có năng suất ổn định, thích nghi tốt với điều kiện khô nóng, và có thể phát triển cả ở quy mô nhỏ lẫn trang trại thương mại.
Hương vị: Vị ngọt thanh của mật ong hòa quyện với hương caramel nhẹ, tạo nên hậu vị kéo dài, phù hợp với khẩu vị người tiêu dùng Á Đông, đặc biệt là trong các thị trường cao cấp như Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc.
Khu vực thích hợp canh tác: Điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng tại Bình Thuận, Ninh Thuận và Đồng Nai được đánh giá là tương thích cao với yêu cầu sinh trưởng của giống Barhee: nhiệt độ cao, độ khô hanh ổn định và cường độ ánh sáng mạnh trong thời gian dài.
Khả năng sinh trưởng:
- Tốc độ phát triển trung bình.
- Ưa khí hậu khô nóng, kháng sâu bệnh tốt.
- Bắt đầu cho năng suất ổn định từ năm thứ 4–5.
Định hướng phát triển:
- Phù hợp với phân khúc trái cây cao cấp, chú trọng trải nghiệm vị giác và yếu tố dinh dưỡng tự nhiên.
- Khả năng tiêu thụ ở nhiều giai đoạn giúp tăng hiệu quả khai thác thương mại và giảm rủi ro thị trường.
2. Giống chà là Medjool
Xuất xứ: Maroc
Hình dạng quả:
- Kích thước lớn, dạng thon dài, vỏ sẫm màu từ nâu đậm đến nâu đen, hơi nhăn nhẹ.
- Cơm dày, mềm dẻo, mọng, kết cấu mịn, ít xơ, rất phù hợp để tiêu thụ tươi hoặc đóng gói cao cấp.
Đặc tính nổi trội:
- Nổi tiếng với kích thước lớn, cơm mềm dẻo, vỏ mỏng và màu sắc hấp dẫn.
- Đây là giống chà là được ưa chuộng hàng đầu trên thị trường quốc tế nhờ chất lượng vượt trội và năng suất ổn định.
Hương vị: Ngọt đậm, hậu vị sâu và giàu độ ẩm, phù hợp với các thị trường chuộng vị đậm đà như châu Âu, Mỹ và Trung Đông.
Khu vực thích hợp canh tác: Phát triển tốt ở các khu vực như Ninh Thuận, Bình Thuận và một số vùng tại Tây Nguyên: có nắng nóng, khô ráo quanh năm, với biên độ nhiệt ngày – đêm lớn và đất thoát nước tốt.
Khả năng sinh trưởng:
- Thời gian kiến thiết cơ bản: 3–4 năm.
- Cho trái ổn định từ năm thứ 5 trở đi.
- Ưa khí hậu khô, cần chế độ tưới chủ động.
- Kháng sâu bệnh khá tốt nếu quản lý canh tác theo hướng hữu cơ hoặc bán hữu cơ.
Định hướng phát triển: Là lựa chọn lý tưởng cho các vùng chuyên canh hướng tới xuất khẩu, hoặc mô hình nông nghiệp kết hợp farmstay – du lịch trải nghiệm, nơi giá trị thẩm mỹ, hương vị và trải nghiệm nông sản được đặt lên hàng đầu.
3. Giống chà là Deglet Noor
Xuất xứ: Tunisia và Algeria
Hình dạng quả:
- Kích thước vừa, hình thuôn dài, màu vàng hổ phách sáng hoặc nâu nhạt khi chín.
- Vỏ mỏng, cơm chắc, ít dính vào hạt.
Đặc tính nổi bật:
- Deglet Noor gây ấn tượng với vỏ sáng màu, thịt chắc và độ đồng đều cao.
- Khả năng bảo quản tốt, ít phụ thuộc vào điều kiện môi trường cũng giúp giống này thích hợp cho chuỗi cung ứng dài và xuất khẩu xa.
Hương vị: Ngọt dịu, thanh thoát, với hậu vị nhẹ nhàng mang hương hạt dẻ rang, tạo cảm giác tinh tế và dễ kết hợp trong các sản phẩm bánh kẹo, đồ ăn nhẹ và ngũ cốc dinh dưỡng.
Khu vực thích hợp canh tác:
- Phát triển tốt ở những vùng có khí hậu nóng, độ ẩm thấp nhưng không quá khắc nghiệt.
- Các tỉnh như Tây Ninh và Long An với khí hậu chuyển tiếp và đất phù sa ven sông.
Khả năng sinh trưởng:
- Cây sinh trưởng ổn định, ít sâu bệnh.
- Phù hợp với môi trường khô nóng nhưng không khắc nghiệt.
- Bắt đầu cho thu hoạch từ năm thứ 4–5.
- Năng suất đều, thích hợp cho quy mô sản xuất công nghiệp và cơ giới hóa nông nghiệp.
Định hướng phát triển:
- Lựa chọn hoàn hảo cho các dây chuyền sản xuất thực phẩm chế biến, phục vụ thị trường nội địa lẫn xuất khẩu.
- Đây là giống có tiềm năng phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng như thanh năng lượng, bánh ngũ cốc, nhân kẹo, hoặc chà là sấy dẻo cao cấp.
4. Giống chà là Ajwa
Xuất xứ: Ả Rập Xê Út
Hình dạng quả:
- Trái nhỏ, hình tròn hơi dẹt, vỏ ngoài sẫm màu gần như đen tuyền, vân gợn nhẹ, cơm dẻo chắc
- Dáng trái nhỏ gọn, thường được chọn làm quà tặng cao cấp hoặc sử dụng trong nghi lễ truyền thống.
Đặc tính nổi trội:
- Ajwa mang giá trị đặc biệt trong y học cổ truyền và văn hóa Hồi giáo.
- Loại chà là này thường được nhắc đến trong các văn bản tôn giáo và được tin rằng có khả năng hỗ trợ sức khỏe, thanh lọc cơ thể và mang lại năng lượng tự nhiên.
Hương vị: Ngọt nhẹ, thanh khiết, với hậu vị thoảng mùi thảo mộc và cam thảo, tạo cảm giác dịu nhẹ và sâu lắng, phù hợp với người tiêu dùng theo lối sống cân bằng, hướng tới sức khỏe và tâm linh
Khu vực thích hợp canh tác: Những vùng như Ninh Thuận, Phan Rang hoặc một số khu vực bán hoang mạc khác có khí hậu nắng gay gắt, đất pha cát và khí hậu khô hạn kéo dài.
Khả năng sinh trưởng:
- Tốc độ sinh trưởng chậm hơn so với các giống thương mại phổ biến.
- Yêu cầu cao về ánh nắng, thoát nước tốt và ít ẩm.
- Cây cho trái ổn định sau 5–6 năm, tuổi thọ cao, khả năng thích nghi với khí hậu khắc nghiệt.
- Giá trị thương phẩm duy trì bền vững.
Định hướng phát triển: Phù hợp cho các mô hình "nông sản tâm linh" hoặc nông nghiệp hữu cơ cao cấp, nơi yếu tố đạo đức, sức khỏe và trải nghiệm tinh thần song hành với hiệu quả kinh tế.
5. Giống chà là Zahidi
Xuất xứ: Iraq
Hình dạng quả:
- Kích thước trung bình, dáng oval ngắn, màu vàng nâu sáng khi chín.
- Cơm chắc, vỏ mỏng, hạt nhỏ phù hợp cho thị trường tiêu dùng phổ thông.
Đặc tính nổi trội:
- Là một trong những giống chà là dễ trồng nhất.
- Nổi bật nhờ năng suất ổn định, khả năng kháng sâu bệnh tốt và khả năng thích nghi với môi trường khắc nghiệt.
Hương vị: Ngọt bùi nhẹ, có cảm giác như mứt gừng truyền thống, hậu vị ngắn nhưng dễ chịu, phù hợp với đối tượng tiêu dùng phổ thông, thị trường nội địa và chế biến.
Khu vực thích hợp canh tác: Phát triển tối ưu tại các khu vực ven biển khô cằn, đất nghèo dinh dưỡng như Ninh Thuận, Phan Rang, nơi điều kiện nắng gắt và lượng mưa thấp vốn là thách thức với nhiều cây trồng khác.
Khả năng sinh trưởng:
- Tốc độ sinh trưởng nhanh.
- Có thể bắt đầu cho trái ổn định từ năm thứ 3–4.
- Ưa khí hậu khô, ánh nắng mạnh.
- Thích hợp để trồng xen hoặc mở rộng quy mô theo hình thức luân canh đất kém màu.
Định hướng phát triển: Đây là giống lý tưởng cho các mô hình nông nghiệp khởi nghiệp: chi phí đầu tư thấp, kỹ thuật canh tác đơn giản, và thời gian thu hoạch sớm.
6. Giống chà là Khalas
Xuất xứ: Ả Rập Xê Út (đặc biệt là vùng Al Hasa)
Hình dạng quả:
- Kích thước trung bình, hình trụ thuôn dài, màu nâu hổ phách sậm.
- Lớp vỏ mịn, mỏng, bao phủ lớp thịt dẻo đều và dính chắc vào hạt, giúp sản phẩm giữ được độ tươi.
Đặc tính nổi trội: Được đánh giá cao nhờ tỷ lệ đường – ẩm lý tưởng, dễ chế biến, dễ bảo quản và phù hợp với nhiều mục đích tiêu dùng
Hương vị: Ngọt dịu, cân bằng giữa hương caramel và siro đường mía, hậu vị ấm, nhẹ, dễ chịu. Nhờ vậy, Khalas chiếm được cảm tình từ nhiều nhóm thị trường khác nhau: từ thực phẩm phổ thông đến phân khúc cao cấp.
Khu vực thích hợp canh tác: Các khu vực như Bình Thuận, Ninh Thuận và một phần Tây Nguyên được xem là có tiềm năng phù hợp để canh tác: phát triển tốt trong điều kiện khí hậu khô nóng, đất cát pha giàu khoáng, độ thoát nước cao.
Khả năng sinh trưởng:
- Phát triển tốt trên đất cát nhẹ, thoát nước tốt, giàu khoáng.
- Yêu cầu chăm sóc trung bình, chịu hạn tốt.
- Bắt đầu cho trái ổn định từ năm thứ 4–5.
- Thích hợp với các mô hình nông nghiệp hữu cơ.
Định hướng phát triển:
- Là giống lý tưởng để phát triển các dòng sản phẩm đóng gói sẵn, thực phẩm dinh dưỡng, quà tặng sức khỏe hoặc chế biến sâu trong công nghiệp thực phẩm.
- Đây cũng là lựa chọn khả thi cho các mô hình trang trại trung bình – lớn, hướng đến thị trường nội địa kết hợp xuất khẩu sang các quốc gia có cộng đồng Hồi giáo hoặc ưa chuộng sản phẩm Halal.
Mỗi giống chà là đều đại diện cho một mô hình phát triển khác nhau và một phân khúc thị trường riêng biệt. Trồng chà là giúp chuyển hóa những vùng đất khô cằn, khắc nghiệt thành những giá trị bền vững về kinh tế, môi trường và xã hội. Ngoài ra, đó còn là cơ hội để kiến tạo nên chuỗi giá trị nông sản mang tiêu chuẩn quốc tế nhưng vẫn đậm đà dấu ấn bản địa.